Βέλο — fasfem

Oct 20

Oct 20 Βέλο

Εκπληκτική φωτογραφία; Την ανακάλυψα ενώ ξεφύλλιζα προηγούμενο τεύχος του Self Service για να πάρω καμιά ιδέα styling. Συχνά ανατρέχω σε τεύχη από το αρχείο μου όταν βαριέμαι φριχτά να παρευρεθώ κάπου, αλλά πρέπει, και το να συνθέσω μια εικόνα μου το κάνει κάπως πιο υποφερτό. Εκεί λοιπόν ανάμεσα σε καταπληκτικά ρούχα και ονειρεμένες φωτογραφίσεις το βλέμμα σταμάτησε σε αυτόν τον υπαινιγμό ομορφιάς που κοιτούσε έντονα πέρα από το βέλο της. Η Farida Khelfa από το φακό των Pierre και Gilles το 2018 ως La Madone Voilée (καλυμμένη Μαντόνα) υπονοούσε πολλά περισσότερα από την προφανή σαγήνη. Όπως ανακάλυψα λίγο αργότερα, η φωτογραφία αυτή δημιουργήθηκε στη Γαλλία κατά τη διάρκεια αντιπαραθέσεων για το θρησκευτικό βέλο. Η γαλλική διανόηση προέτασσε απροκάλυπτα τις ισλαμοφοβικές της αντιλήψεις σε ραδιόφωνα και τηλεοράσεις ενώ, στην αντίπερα όχθη, τέχνη σαν αυτή, προσπαθούσε να κατευνάσει…

Το μυαλό μου αυτόματα έτρεξε σε μια άλλη φωτογραφία γυναίκας με καλυμμένο κεφάλι μα ακάλυπτο πρόσωπο, η οποία πέρσι τέτοια εποχή πλήρωσε με τη ζωή της αυτό της το τόλμημα. Ποιο τόλμημα θα μου πείτε..Αυτό του να μην έχει καλύψει ‘σωστά’ το κεφάλι της και να φορά skinny jeans. Η Mahsa Amini θα μείνει στην ιστορία ως η 22αχρονη της οποίας ο θάνατος πυροδότησε δημόσιο ξεσηκωμό με τις Ιρανές να καίνε τα hijab τους εν μέσω μαζικών αντικυβερνητικών διαδηλώσεων.

Ξαφνικά έχασα το ενδιαφέρον για styling. Ένα κομμάτι μαύρο ύφασμα. Αυτό είναι όλο κι όλο. Πώς γίνεται να κουβαλάει τόσα πολλά;

Γίνεται.

Γιατί ο ρόλος του είναι να καλύπτει κάτι που σχεδόν από πάντα αποτελεί σημείο αναφοράς του ανθρώπινου πολιτισμού. Ναι αυτό εννοώ. Το γυναικείο σώμα.

Σε έναν ιδανικό fasfem μου κόσμο θα είχα ακυρώσει τη βαρετή έξοδο και θα είχα ξεκινήσει να ψάχνω για αυτό το αμφιλεγόμενο πανί. Στην πραγματικότητα το έψαξα πολλές μέρες αργότερα κι αφού είχα ξεχάσει τα μισά από αυτά που ένιωσα πως ήθελα να γράψω. Επέστρεψα όμως.

Αλήθεια ποιες μορφές μπορεί να πάρει το ‘βέλο’; Πρόκειται για ένα κομμάτι ύφασμα που καλύπτει το κεφάλι ή/και το πρόσωπο μιας γυναίκας. Κουβαλάει συγκεκριμένους συμβολισμούς, συνδεδεμένους στην κουλτούρα μας κυρίως με το μουσουλμανισμό. Έτσι υπάρχουν πολλές μορφές του ανάλογα με την ηλικία, την οικογενειακή κατάσταση και την εποχή. Για παράδειγμα πριν το 1936 (μια πολύ σημαντική εποχή στην Ιρανική ιστορία όπου ο Σάχης έκανε μια ομιλία υπέρ των γυναικών σε τελετή αποφοίτησης την οποία ακολούθησε η απαγόρευση του βέλου στις δημόσιες εμφανίσεις τους) οι γυναίκες της μεσαίας και ανώτερης τάξης κυκλοφορούσαν πλήρως καλυμμένες φορώντας επιπλέον ένα κάλυμμα προσώπου που ονομαζόταν pichih. Αντίστοιχα οι χωριατοπούλες φορούσαν χρωματιστό rusari και χαλαρά ρούχα που τους έδιναν σχετική ελευθερία για τις αγροτικές δουλειές.

Οι κύριες επτά μορφές που χρησιμοποιούνται έως σήμερα από μουσουλμάνες; Ας δούμε εδώ:

Αν ανατρέξουμε στη λέξη hijab στο λεξικό θα δούμε πως προέρχεται από τη φαρσί λέξη hojb που σημαίνει σεμνότητα και ντροπαλότητα. Κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα το hijab πέρασε από πολλές μετατροπές του νοήματος και του συμβολισμού του. Συγκεκριμένα έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε την πορεία του παράλληλα με τις πολιτικές εξελίξεις στο Ιράν γιατί εκεί φαίνεται ξεκάθαρα το πώς χρησιμοποιείται για να ορίσει τη θηλυκότητα. Υπήρξε λοιπόν μια εποχή στο Ιράν υπό το καθεστώς του Σάχη Reza και του διαδόχου του (1941-79) όπου οι γυναίκες απέκτησαν δικαιώματα, μεταξύ των οποίων και αυτό του να φορούν ότι θέλουν. Βίντεο από την Τεχεράνη του 1943 αποκαλύπτουν εικόνες γυναικών με κοντά chador κάτω από τα οποία ξεπρόβαλαν ψηλοτάκουνες γόβες.

Ήταν μια εποχή λίγων αλλά σημαντικών αλλαγών για τα δικαιώματα των γυναικών όπως η κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου το 1963 και η θέσπιση νόμου περί οικογενειακής προστασίας το 1967 που μεταξύ άλλων όρισε ελάχιστη επιτρεπόμενη ηλικία για γάμο και δικαιώματα συνεπιμέλειας των παιδιών σε περίπτωση διαζυγίου. Αποτέλεσμα αυτού του εκδημοκρατισμού των ρόλων φύλου στο Ιράν και της ‘δυτικοποίησης’ της κοινωνίας οι παρακάτω εικόνες:

Η Ιρανική Επανάσταση όμως του 1979 ανέτρεψε το καθεστώς του Reza κι έθεσε ως στόχο να βάλει τα θεμέλια για ένα Ισλαμικό κράτος απαλλαγμένο από δυτικές πολιτικές, με έμφαση στις Ισλαμικές αρχές και την τήρηση Ισλαμικής νομοθεσίας. Μία από τις πρώτες κινήσεις προς αυτήν την κατεύθυνση; Επιβολή αυστηρού ενδυματολογικού κώδικα στις γυναίκες με επαναφορά του βέλου ως απόλυτου συμβόλου της δέσμευσης σε όλα τα παραπάνω….

“Η γυναίκα είναι μια πέρλα που είναι καλύτερα εάν βρίσκεται κρυμμένη μέσα στο κέλυφος του στρειδιού.
”

— Khomeini Ayatollah

Είναι ακριβώς όπως φαίνεται, ναι. Οι φονταμενταλιστές του Ισλάμ πιστεύουν πως οι γυναίκες προκαλούν σεξουαλική ένταση στην κοινωνία καθώς η ορμή των ανδρών δε μπορεί να τιθασευτεί και γι αυτό πρέπει να περιορίζονται, να καλύπτονται, να εξαφανίζονται πίσω από κλειστές πόρτες και υφάσματα. Υφάσματα που γίνονται μέρος της ταυτότητας τους, μέρος του σώματος τους, ένα πειθαρχημένο σώμα με σκοτεινιασμένη σεξουαλικότητα.

Φυσικά και υπήρξε αντίδραση στο ολόσωμο βέλο και τα σκούρα χρώματα. Την επόμενη της εξαγγελίας του ενδυματολογικού κώδικα, 8 Μαρτίου του 1979, χιλιάδες διαδηλωτές και διαδηλώτριες πλημμύρισαν τους δρόμους της Τεχεράνης. Δημοσιογράφοι κατέφθασαν να καλύψουν την εξαήμερη διαμαρτυρία, γυρίστηκαν ντοκυμαντέρ, το φεμινιστικό κίνημα ήταν εκεί για να διεκδικήσει την ελευθερία για όλους. Ιδρύθηκε το C.i.d.f. (Un comité international du droit des femmes ) με επικεφαλή τη Simone de Beauvoir. Παρόλα αυτά το 1983 η επιβολή του κώδικα έγινε πιο αυστηρή και τα δικαιώματα των γυναικών περιορίστηκαν περαιτέρω.

ΠΟΣΟ (;) αναρωτήθηκα..

Αρκετά ώστε να φτάσουμε στο 1992 και τη δραστηριότητα της φεμινίστριας δημοσιογράφου Shahla Sherkat. Η Shahla ουσιαστικά αναβίωσε και εξέλιξε τη δραστηριότητα της Sediqeh Dowlatabadi η οποία ήταν ιδρυτικό μέλος του Γυναικείου κινήματος στο Ιράν ως δασκάλα και ακτιβίστρια στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Είχε ιδρύσει την τρίτη φεμινιστική έκδοση στο Ιράν, πρώτη εκτός Τεχεράνης και στο Ισφαχάν, το 1919, με το όνομα Zaban-e Zanan. Στην τετρασέλιδη έκδοση αρθρογραφούσαν αποκλειστικά γυναίκες και η κατάργηση του βέλου ως υποχρεωτικού ενδυματολογικού κώδικα ήταν ένα από το θέματα που τροφοδοτούσαν την ύλη του. Το περιοδικό αυτό απαγορεύτηκε το 1921 για την ‘αντιβρεττανική’ του προπαγάνδα.

Μετά λοιπόν από 71 χρόνια παρακολουθούμε την ίδρυση της νέας, μακροβιότερης φεμινιστικής έκδοσης στο Ιράν, του περιοδικού Zanan (Γυναίκες) από τη Shahla. Το Zanan τάραξε τα νερά με ενοχλητική θεματολογία όπως την ισότητα των φύλων, την ενδοικογενειακή βία, το θρησκευτικό σκοταδισμό και - τι άλλο; - την επιβολή του βέλου στις γυναίκες της Ιρανικής κοινωνίας. Η εκπληκτική Shahla κατάφερε να κρατήσει με κίνδυνο της ίδιας της της ζωής και ελευθερίας την έκδοση του περιοδικού για 16 χρόνια και 152 τεύχη. Ως το 2008 και την απαγόρευση του από το καθεστώς του Mahmoud Ahmadinejad.

Ο λόγος που δόθηκε από τους κυβερνώντες ήταν πως απειλούσε με τη θεματολογία του το Ισλαμικό Δημοκρατικό Σύστημα και την πνευματική και ψυχική υγεία των αναγνωστών (!).

Η Shahla δεν εγκατέλειψε, το περιοδικό επανεκδόθηκε το 2014 για να απαγορευτεί ξανά το 2015 καθώς τόλμησε με το παρακάτω τεύχος να ερευνήσει και να παρουσιάσει τη συγκατοίκηση νέων ζευγαριών στο Ιράν κατά την οποία γυναίκες και άνδρες αποφασίζουν να κάνουν σεξ εκτός γάμου, το λεγόμενο λευκό γάμο, που το καθεστώς καταδικάζει σθεναρά…

Αναρωτιέμαι. Ποια να είναι η εξήγηση στο ότι κάθε φορά η επιβολή της εξουσίας βλέπουμε να σχετίζεται με τα σώματα των γυναικών και την αυτοδιάθεση τους. Και κατ’ επέκταση, η θηλυκή υποκειμενικότητα να επαναπροσδιορίζεται μέσα από το ντύσιμο, το στόλισμα, την έκθεση και τη δημόσια εμφάνιση. Αφήνω το πληκτρολόγιο, πάω να κάνω καφέ και μετά μια επίσκεψη στη βιβλιοθήκη μου. Εκεί βρίσκω ένα δοκίμιο από την ακαδημαϊκό Azadeh Fatehrad, The Veiled body, μέσα από το οποίο αναδύονται πολλές πολλές ιδέες και σκέψεις.

Μια γυναίκα με βέλο συνήθως συμβολίζει μια σεμνή γυναίκα, αφοσιωμένη σε κάποιου είδους θρησκευτικό κώδικα συμπεριφοράς. Πολλές φορές μπορούμε να το σκεφτούμε ως τείχος που διαχωρίζει τη γυναίκα από τον εξωτερικό κόσμο, ένα είδος φορητού ‘σπιτιού΄ για το οποίο τα κλειδιά έχουν οι άνδρες στους οποίους εκείνη ανήκει. Ενισχύει έτσι λοιπόν την αντίληψη της ιδιοκτησίας του σώματος της από έναν άνδρα - κυρίαρχο.

Η καθηγήτρια Reina Lewis (Cultural Studies, London College of Fashion) σημειώνει επίσης το παράδοξο της υπερέκθεσης μιας γυναίκας με βέλο σε χώρες εκτός των Ισλαμικών. Εκεί γίνεται αντικείμενο παρατήρησης και αρνητικών σχολίων καθώς η εικόνα αυτή σέρνει πίσω της ηθικές, σεξουαλικές και πολιτικές προεκτάσεις. Όλα αυτά πολύ πέρα και πάνω από την απλή προτίμηση της ίδιας της γυναίκας που το φοράει. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, αναφέρει η Lewis σε συνέντευξη της στη Vanessa Friedman (New York Times), πως κάθε φορά που δημιουργείται ηθικός πανικός στη Δύση σε σχέση με τους μουσουλμάνους ως πολιτισμικό Άλλο, εικονογραφείται στα μέσα με μια εικόνα γυναικών που φορούν hijab, σαβανωμένες στα μαύρα. Μια εικόνα επιφορτισμένη με αρνητισμό και σκοτάδι που στοχοποιεί και διαχωρίζει. Μόλις ήρθαν στο μυαλό μου περιστατικά με μικρή μουσουλμάνα συμμαθήτρια μαθητών μου, της οποίας το βέλο ήταν ο κύριος λόγος χλευασμού της αλλά και ο τρόπος της να υπερασπιστεί το δικαίωμα να ενδύεται όπως θέλει, να πιστεύει ότι θέλει…

Και μετά ερχόμαστε στην απόλυτη απόρριψη του βέλου και όλων των συμβολισμών με τους οποίους είναι επιφορτισμένο όταν τυλίγεται σε φλόγες κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων και γυναίκες με ακάλυπτα κεφάλια πια εναποθέτουν την οργή τους για την καταπίεση αιώνων μπρος στα σαστισμένα μάτια μας. Το κομμάτι ύφασμα πρέπει να καταστραφεί, λες και μέσα από τις στάχτες του θα γεννηθεί μια άλλη κοινωνία, απαλλαγμένη από την πατριαρχική δόμηση του θρησκευτικού κώδικα που θέλει τις γυναίκες υποτακτικές και κρυμμένες.

Διαδηλώτρια σε διαμαρτυρία υποστήριξης των γυναικών στο Ιράν μετά το θάνατο της Mahsa Amini, Κωνσταντινούπολη 7 Νοεμβρίου 2022, *(Dilara Senkaya/Reuters)*

Τελικά πότε είναι μια γυναίκα ενδυναμωμένη; Με το βέλο ή χωρίς αυτό; Τι σημαίνει θρησκευτικός ενδυματολογικός κώδικας για εκείνη; Έχει συνειδητή επιλογή όταν συμμορφώνεται με αυτόν; Πώς αποφασίζει κάτι τέτοιο; Δυσκολεύομαι να καταλάβω. Βλέπω ότι εξετάζω το όλο θέμα μέσα από ένα πρίσμα ‘δυτικής’ θεώρησης σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες με το βέλο είναι κάτι εξωτικό, πέρα και έξω από ‘εμάς’, διαφορετικές, Άλλες.

Είναι όμως τόσο μεγάλες οι διαφορές; Αλήθεια μόνο στα ισλαμικά καθεστώτα του παρόντος απαιτείται σεμνότητα και κάλυψη της θηλυκότητας; Πρώτη φορά εκεί δημιουργήθηκε η ανάγκη για έλεγχο και επιβολή πάνω στο γυναικείο σώμα;

Η υπόθεση σηκώνει ποτήρι κρασί πια..με την πρώτη γουλιά η μνήμη έρχεται να προσθέσει λιθαράκι στο νοητικό παραλήρημα. Μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα στο παλιό σπίτι με θέα στην παραλία, εγώ σχεδόν έφηβη αλλά όχι και εντελώς, γυναίκα που σχηματίζεται αλλά όχι ακόμη πλήρως, βγαίνω με ορμή από το ντους και τρέχω στο καθιστικό τυλιγμένη με μια πετσέτα όπως όπως για να πάρω μια μπλούζα. Στέκομαι να χαζέψω τη θάλασσα. ‘ΕΕ πού πας έτσι ΕΣΥ;;’ ακούω τη φωνή της μαμάς από το άλλο δωμάτιο. ‘Έχεις μεγαλώσει πια! Δε μπορείς να τρέχεις σχεδόν γυμνή μέσα στο σπίτι!!’. Ο 13χρονος εαυτός μου την κοίταξε με απορία, αλήθεια τι θέλει να πει; Δεν είμαι γυμνή. ‘Ναι αλλά δεν είσαι και καλυμμένη ΟΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ!’ ………..

Δεν είναι τόσο απλό το θέμα τελικά ε;

Ούτε και τόσο εξωτικό. Από τα βάθη των αιώνων μας έρχεται τούτη εδώ η εικόνα που είδε το φως της μέρας ξανά το 1972 σε ανασκαφή στο όρος Μερέντα που βρίσκεται νότια της Αττικής:

Ο κούρος της Μερέντας και η κόρη Φρασίκλεια, όπως βρέθηκαν τη 18η Μαΐου 1972. Επιγραφικό Μουσείο, Αρχείο Ευθ. Μαστροκώστα.

Η κόρη Φρασίκλεια θα είναι πάντα κόρη - και πάντα ντυμένη φυσικά! Το εξαιρετικής αρχαιολογικής αξίας εύρημα παρουσιάζει μια ξεκάθαρη εικόνα της αντιμετώπισης του θηλυκού σε αντιπαραβολή με το αρσενικό σώμα στην ελληνική αρχαιότητα. Η Φρασίκλεια φορούσε μακρύ κόκκινο χιτώνα ενώ ο Κούρος ολόγυμνος και μεγαλοπρεπής είχε απλά χρωματισμένες θηλές και φρύδια. Γιατί η Κόρη δε φορά βέλο; Ίσως γιατί είναι ανύπαντρη παρθένος και δεν ανήκει κάπου σε αντίθεση με την Πηνελόπη - του Οδυσσέα - ναι ανήκει αυτή - της οποίας οι αναπαραστάσεις την απεικονίζουν πάντα με τον Πέπλο.. Βέβαια δε βρήκα πηγές που να επιβεβαιώνουν πλήρως αυτή την υπόθεση, οπότε αφήνω εδώ την Πηνελόπη και τα συμπεράσματα δικά (μας)..

Η Πηνελόπη μπροστά στον αργαλειό της και ο Τηλέμαχος.
Σκύφος, επώνυμο αγγείο του Ζωγράφου της Πηνελόπης, 430 π.Χ.

Παρθένης Κωνσταντίνος
Η Παναγία με τον Χριστό

Να αγγίξουμε λιγάκι και το Χριστιανισμό, θα μου επιτρέψετε; Δε θα πω πολλά. Η Μαρία η μητέρα του Ιησού αρκεί ως εικόνα προσφιλής σε όλους μας, αειπάρθενος, πάντα με σκεπασμένο το κεφάλι, πάντα σεμνή και συχνά χαμηλοβλεπούσα, μια μητρική φιγούρα πέρα από την ανθρώπινη υπόσταση, χωρίς σώμα, σεξουαλικότητα, δυναμισμό, ύπαρξη διαχωρισμένη από το παιδί της. Επέλεξα και μια εικόνα της λίγο διαφορετική από τις συνηθισμένες μα πιο ρεαλιστική ίσως, σύμφωνη με τα ιστορικά δεδομένα για την ενδυμασία των γυναικών στην Ιουδαία της εποχής της γέννησης του Ιησού:

Virgin Mary, Ιllustration by Marta de Arcos

Παρακολουθώντας το βέλο λοιπόν ξετυλίγεται ένα κουβάρι που με τη βοήθεια της έρευνας από τη Dr.Susanna Burghartz στο Covered Women? Veiling in Early Modern Europe οδηγούμαστε στη διαπίστωση πως η τάση στη Δύση να κυκλοφορούν οι γυναίκες εκτός σπιτιού με ακάλυπτο κεφάλι προέκυψε αρκετά πρόσφατα. Μάλιστα στο Κοράνι, ενώ είναι ξεκάθαρη η ανάγκη για σεμνότητα και περιορισμό των γυναικών στα κείμενα, το σημείο που αναφέρει ότι ΠΡΕΠΕΙ να κυκλοφορούν καλυμμένες ποικίλει ανάλογα με την πηγή. Πρόκειται μάλλον για μια συνήθεια που έρχεται από πολύ παλιά και εντοπίζεται σε διάφορες κουλτούρες.

Οι γυναίκες Morisco στην Ισπανία του 1530 φορούσαν το tapado, το οποίο απαγορεύτηκε όταν θεωρήθηκε πως το χρησιμοποιούσαν για να σαγηνεύσουν τα αρσενικά.

Εδώ βλέπουμε Εβραίες σε νεκροταφείο στην Τύνιδα το 1908.

Στις τάξεις των ευγενών της βικτωριανής εποχής το βέλο καλύπτει τόσο όσο για να σαγηνεύσει και ακολουθεί εντελώς διαφορετικούς κώδικες ηθικής. Η καλυμμένη θηλυκότητα εδώ με αρνητικό πρόσημο ως ανήθικη ξελογιάστρα που ‘παίζει’ με τα συναισθήματα των ανθρώπων.

Cate Blanchett, ‘An Ideal Husband’, 1999

Και για να έρθουμε στην Ελλάδα του προηγούμενου αιώνα, μια εικόνα της Ειρήνης Παπά από την ταινία Αλέξης Ζορμπάς είναι απολύτως χαρακτηριστική της γυναίκας που πενθεί και πρέπει να κυκλοφορεί σεμνή, μακριά από χαρές και απολαύσεις, σκεπασμένη κάτω από μαύρο ύφασμα - τι θυμίζει άραγε; Εικόνα που μπορεί να τη συναντήσουμε και στις μέρες μας στην ελληνική επαρχία.

Ειρήνη Παπά, Αλέξης Ζορμπάς του Μιχάλη Κακογιάννη, 1964

Υπάρχει επίσης κι ένα διαφορετικό, σύγχρονο, fashionable είδους βέλο. Η εικόνα από το νεοϊδρυθέν Ισλαμικό φεστιβάλ μόδας στη Μαλαισία σε μια προσπάθεια ανατροπής της προκατάληψης περί Ισλαμισμού μέσα από πολύχρωμες εικόνες χαρούμενων γυναικών με βέλο. Βέβαια τα κίνητρα δεν είναι απολύτως αλτρουιστικά..Μια θέση στο τραπέζι του fashion capital έχει τεράστιες απολαβές αφού οι χαρούμενες και φυσικά πλούσιες μουσουλμάνες μπορεί να θέλουν να αγοράζουν το μοδάτο βέλο τους όπως κάνουν και οι δυτικές με ρούχα γνωστών σχεδιαστών.

Calvin Thoo, Islamic Fashion Festival Kuala Lumpur 2014, Malaysia

Αναλογίζομαι και τελικά συμπεραίνω πως δεν πρόκειται για απολύτως θρησκευτικό ενδυματολογικό κώδικα, ούτε καν κώδικα με κοινή εθνική προέλευση. Ως κοινωνία μπορούμε να παρατηρήσουμε τις κουλτούρες πέρα και πάνω από σύνορα και θρησκείες και εκεί να καταλάβουμε ότι το βέλο και η όποια επιβολή του πάνω σε θηλυκά σώματα είναι μέρος της κοινής μας ιστορίας. Της ανθρώπινης ιστορίας. Και αν προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε μια κοινή αφετηρία θα συναντήσουμε κάτι πολύ παλιό, όσο ίσως και ο ανθρώπινος πολιτισμός.

Μιλάω για το βλέμμα της πατριαρχίας έτσι όπως σκιαγραφεί τη θηλυκότητα. Ένα λάγνο βλέμμα που ίσως τρομάζει από αυτό που ποθεί τόσο ώστε να θέλει να το εξουσιάζει με κάθε τρόπο. Να το περιορίζει και να το χλευάζει. Να θέλει να του ανήκει ολοκληρωτικά, να το συμπεριλαμβάνει στα υπάρχοντα του, να του ορίζει συμπεριφορές και διαθέσεις. Να του αναθέτει να γεννά προς διαιώνιση του. Κι αν τολμήσει να αντισταθεί, να του αφαιρεί ακόμη και το δικαίωμα στη ζωή.

Το ποτήρι άδειασε. ‘Ερχεται στο μυαλό μου κωμικοτραγική περιγραφή αυτού του βλέμματος που διάβασα πολύ πρόσφατα στο βιβλίο της Αλεξάνδρας Κ* , Πράγματα που σκέφτεται η Παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο. Στο διήγημα Το εξωτικό πουλί Θοδώρα ένας - ήδη γηραιός από την εφηβεία του - κύριος, προσπαθώντας να διασκεδάσει τη βαρεμάρα ενώ έπρεπε να συντροφεύει τη χήρα μαμά στην παραλία, ξεκινάει να καταγράφει τις γυναίκες που παρατηρεί γύρω του σε ένα τετραδιάκι. Ω μα τι καταγραφές όμως! Όλες μια και μια, λεπτομερείς αναφορές σε σωματότυπους και συμπεριφορές, καθώς πρέπει σχολιασμοί γεμάτοι χυδαία υπεροψία αυτού που έχει μάθει ότι πρέπει να υπερτερεί λόγω του φύλου του αλλά δεν το νιώθει κιόλας. Αυτό που στην ουσία νιώθει και τον μπερδεύει αφάνταστα είναι δέος για αυτά τα παράξενα ‘πτηνά’ που περιφέρουν τα μαγικά τους σώματα μπροστά στα κατάπληκτα μάτια του. Θέλει τόσο να τα αγγίξει μα τρέμει στην παντοδυναμία που ασκούν πάνω του. Κι έτσι μένει μίζερος παρατηρητής. Προσπαθεί μέσω των χαρακτηρισμών να υποβιβάσει αυτά που βλέπει ως ανήθικα ή ανούσια, νομίζοντας ότι έχει τον έλεγχο. Μέχρι την εμφάνιση της Θοδώρας. Και ξαφνικά το μόνο που έχει σημασία για την ύπαρξη του είναι να τον ταξιδέψει με τα πολύχρωμα φτερά της..

Η συλλογή του αριθμούσε 50 τετράδια και περίπου 1500 καταχωρίσεις, ήτοι 30 γυναίκες για κάθε καλοκαίρι.

‘Γοητευτική 38άρα. Μικροαστικής καταγωγής. Απορημένο βλέμμα. Γιατί άραγε; Ίσως δεν την κοιτούν συχνά. Πλεονέκτημα.’

Αυτό που όμως με διαολίζει και τονίζεται γλαφυρά στην παραπάνω ιστορία είναι ότι ακόμη και τότε, που ο αρσενικός παρατηρητής είναι απόλυτο έρμαιο της λατρείας του για μια θηλυκότητα, εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει το δικαίωμα της για αυτοδιάθεση. Το δικαίωμα να τον απορρίψει, να μην τον θέλει βρε παιδί μου! Σα να υπάρχει για τη δική του ευχαρίστηση και μόνο, την παρενοχλεί αδιάκοπα και πιστεύει πως έχει λόγο σε ότι φοράει ή ΔΕ φοράει.

Λόγο στην ύπαρξη της.